Daman, kırsıçanı veya hiraks olarak da bilinir, yaklaşık tavşan büyüklüğünde otçul hayvanlardan oluşan memeli familyası Procaviidae üyelerine verilen genel ad. Procaviidae, birbirinden çok farklı vücut yapısına sahip hayvanlardan oluşan Afrotheria üst takımına ait Hyracoidea takımının tek familyasıdır. Bazı sınıflandırmalarda yaşayan en yakın akrabaları filler (Proboscidea) ve deniz inekleri (Sirenia) ile Paenungulata (eski ad: Uranotheria) adlı grupta toplanırlar.
Günümüzde yaşayan daman türleri gayet küçük boy memelilerdir. 30 ila 60 cm uzunluğa ve en fazla 3,5 kg ağırlığa ulaşırlar. Kuyruk neredeyse görünmüyecek kadar kısa, en fazla 3 cm uzunluğunda olur. Kaslı, kuvvetli ve uzunumsu bir vücut yapısı, ancak kısa boyunları olur. Türden türe renkleri açık ile koyu kahverengi arası değişir. Çene, kulaklar ve bacaklar kısadır. Ön ayaklarında bulunan dört parmağın uçları toynaklaşmıştır. Arka ayaklarda üç parmak olur. Orta parmağın bükük bir tırnak varken diğer ikisi toynak halini almıştır. Ama damanlar bu toynakların üzerinde değil çıplak tabanları üstünde yürür. Ayaklarından çıkan bir sekret tabanları daima nemli tutar. Bunun sayesinde tabanlarını içeri doğru bükerek ayaklarında bir vakum oluşturup çok yamaç kayalıkların üzerinde bile rahatlıkla tutunur ve yürüyebilirler.
Uçurum ve çalı damanı kayalık yerlerde (dolayısıyla kaya damanı olarak anılılırlar), ağaç damanı ise ormanda yaşar. Memleketleri Afrika kıtasıdır, ancak Uçurum damanı Güneybatı Asya'da da yaşar.
Damanlar çok hızlı ve hareketlidir. Aşılması zor bölgelerde bile gayet hızlı ilerleyebilirler. Familyanın tüm türleri çok iyi tırmanır.
Ağaç damanının yaşam şekli, diğer iki cinsten çok farklıdır. Diğer iki cins gündüz aktif olup güneşlenmeyi severken, Ağaç kırsıçanımsısı gece aktiftir ve daha saklı yaşar. Yerde yaşayan cinsler büyük gruplar içinde yaşarken, Ağaç kırsıçanımsısı yalnız veya küçük bir aile içinde yaşar.
Tüm damanlar otoburdur. Besinlerinden yeterince sıvı elde edebildikleri için su içmeye gerek duymazlar. Küçük boylarından dolayı birçok yırtıcı hayvan tarafından avlanırlar; yılanlar, yırtıcı kuşlar ve büyük kediler sadece birkaç örnek olarak sayılabilir. Yırtıcı kuşlar arasında özellikle Kaffer kartalı neredeyse tamamen damanlar ile beslenir.
Damanları araştıran ilk doğa bilimciler onları kemirici olarak sınıflandırmıştır. Ancak henüz 19'uncu yüzyılda, vücut yapılarından dolayı toynaklı hayvanlarla bağları olması gerektiği fikirleri öne sürülmüş, hortumlular ve deniz inekleri ile birlikte Paenungulata taksonuna konulmuşlardır. Yeni yapılan molekülergenetik araştırmalar da bu takımların birbirleri ile akrabalığını kesin olarak kanıtlamıştır.
Bugün yaşayan tüm damanlar Procaviidae familyası içinde toplanır. Evrim tarihinde soyu tükenmiş olan türlerden ayırt edebilinmesi için bazen "Tırmanan damanlar" olarak da adlandırılırlar. Familya 3 ayrı cinsten oluşmaktadır:
Orijinal kaynak: daman (hayvan). Creative Commons Atıf-BenzerPaylaşım Lisansı ile paylaşılmıştır.
Ne Demek sitesindeki bilgiler kullanıcılar vasıtasıyla veya otomatik oluşturulmuştur. Buradaki bilgilerin doğru olduğu garanti edilmez. Düzeltilmesi gereken bilgi olduğunu düşünüyorsanız bizimle iletişime geçiniz. Her türlü görüş, destek ve önerileriniz için iletisim@nedemek.page